İnternette fotoğrafınızın ya da özel hayatınıza ilişkin bir olayın izniniz dışında yayınlandığını görüp bu duruma karşı çaresiz kaldınız mı?
İnternette fotoğrafınızın ya da özel hayatınıza ilişkin bir olayın izniniz dışında yayınlandığını görüp bu duruma karşı çaresiz kaldınız mı? Böyle bir şey başınıza gelse çaresiz kalacağınızı düşündüğünüz oldu mu? Cevabınız “evet” ise yanlış düşünüyorsunuz demektir.
Kanunlarımız bu tür ihlalleri tespit etmek, engellemek, durdurmak, Mahkeme kararının yayımını ve durumun üçüncü kişilere bildirilmesini, gerektiğinde düzeltme metninin yayımlanmasını sağlamaktan, ihlal sonucu uğranılan maddi ve manevi zararın tazminini sağlamaya kadar pek çok imkan sunmaktadır.
Son zamanlarda internet sayfalarındaki yazı, fotoğraf, video, grafik gibi içeriklerde kişilik hakları ihlallerinin gittikçe artmasının en önemli nedeni ihlalcinin, eylemini gizleyebileceğini ve bu eyleminin cezalandırılmayacağını düşünmesidir. Bu tür ihlallere karşı sanılanın aksine mağdurun birçok ve etkin hukuki korumalardan yararlanması mümkündür.
1) KORUYUCU DAVALAR:
Kanuna göre kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası, üstün nitelikteki özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kılınmadıkça, kişilik haklarına yapılan her türlü saldırı hukuka aykırıdır.
Ölen kimsenin yakınları dahi, vefat eden kişinin hatırasına yapılan saldırılar dolayısıyla koruyucu dava açabilirler. Bu kimselerin mirasçı olması da gerekmez.
Hukukumuzda Tüzel kişilerin de koruyucu davaları açabilecekleri kabul edilmektedir.
a) ÖNLEME DAVASI
Kişilik haklarına yapılan herhangi bir saldırı henüz mevcut değilse, somut bir takım olgulardan hareketle çok yakın bir gelecekte gerçekleşmesi muhtemel olduğu gözlenen hukuka aykırı saldırılara karşı önleme davası açılabilir. Örneğin özellikle internet ortamında yasa dışı yollardan müzik paylaşımı yapan sitelerin, belirli kimselere ait müzik parçalarının yada sinema filmlerinin paylaşıma sunulacağına dair duyurular yer almaktadır. İlgililer de bu duyuru üzerine saldırı tehlikesinin önlenmesini Mahkemeden talep edebilirler.
b) DURDURMA DAVASI:
Kişilik haklarına yönelmiş ve hala da devam etmekte olan hukuka aykırı saldırıların durdurulması veya tekrarına engel olunması için saldırıya son verilmesi davası açılabilir.
Bu davanın açılması için internet ortamında devam eden bir saldırının varlığı gerekir. Ancak saldırı devam ederken bir zarar da doğmuşsa ayrıca zararın tazmini de istenebilir. Mesela hakaret içerikli sözlerin bir web sitesinde yayınlandığı durumlarda, içerik web sayfasında durduğu ve internet kullanıcılarının erişim imkanı bulunduğu müddetçe saldırı da devam ediyor demektir. Y.4.HD,08.02.2001 T,2001/755 E.,2001/1157 K.)
c) TESPİT DAVASI:
Medeni Kanunumuzda “…sona ermiş bile olsa etkileri devam eden saldırıların hukuka aykırılığının tespiti istenebilir.’ denilmek suretiyle bu dava olanaklı kılınmıştır.
d) KARARIN YAYIMLANMASI VEYA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE BİLDİRİLMESİ
Davacı, saldırı tehlikesinin önlenmesi, sürmekte olan saldırıya son verilmesi veya devam eden saldırının tespiti ile birlikte düzeltmenin veya kararın üçüncü kişilere bildirilmesi ya da yayınlanması isteminde de bulunabilir. Hakim, kararda yayımın ne şekilde yapılacağını, kapsamının ne olacağını ve hangi araçlarla yayımlanacağını belirtir.
e) CEVAP VE DÜZELTME HAKKI
Anayasamızda düzeltme ve cevap hakkının ancak kişilerin şeref ve haysiyetine dokunulması veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde tanınacağı ve bu hususların kanunla düzenleneceği öngörülmektedir. Bu hak kamuoyu nezdinde küçük düşürüldüğü veya hakkında yanlış bir kanaat oluşturulduğunu ileri süren kimselere tanınmış önemli bir savunma hakkıdır.
Düzeltme metnini yayımlamayan kişi hakkında mahkeme kararını yerine getirmediği gerekçesiyle cezai soruşturma ve kovuşturma başlatılabilir.
2) TAZMİNAT DAVALARI
Tazminat davaları, kişilik haklarına yapılan saldırılar neticesinde meydana gelen zararlı sonuçları yok etmeyi-onarmayı amaçlar.
a) Maddi Tazminat Davası
Kişilik haklarının hukuka aykırı bir fiille ihlal edilmesi sebebiyle malvarlığında meydana gelen azalmayı ya da artışındaki engellemeyi telafi etmek amacıyla açılan davadır.
b) Manevi Tazminat Davası
Kişilik hakları hukuka aykırı bir şekilde ihlal edilen kimsenin duyduğu manevi acı ve ıstırabın giderilmesi amacıyla öngörülmüş bir davadır. Kişilik hakları hukuka aykırı bir şekilde ihlal edilen kişi uğradığı manevi zarara karşılık olarak bir miktar paranın ödenmesini isteyebilir. Bu dava, kişilik haklarının ihlal edilmesi neticesinde, kişinin yaşadığı psikolojik travmaları en azından hafife indirme amacı güder.
3) VEKALETSİZ İŞ GÖRME DAVASI
Kişilik hakları hukuka aykırı olarak ihlal edilen kimselere, hukuka aykırı saldırı dolayısıyla elde edilmiş olan kazançların vekaletsiz iş görme hükümlerine göre iadesini isteme olanağı getirilmiştir. Bu davanın açılmasında kusur şartı aranmaz.
Kişilerin özel yaşamına ait uygun olmayan resim ve görüntülerinin internet ortamında pazarlanması yada kişinin özel yaşamına ilişkin sırlarının web sayfasında yer alması dolayısıyla bir kazanç sağlanmışsa, saldırıya uğrayan kimseler, söz konusu kazançların kendilerine iade edilmesi için vekaletsiz iş görme davası açabilirler.
Diğer yandan internet ortamı dışında da bir kimsenin izni olmadan fotoğraflarının dergilerde yer alması veya özel hayatının bir makaleye konu edilmesi gibi hallerde de yine bu davayı açabilirler.
Son olarak bu davalar yanında sebepsiz zenginleşme davasının ve kişinin mesleki ve ekonomik haklarına dahil bir değer olarak fikri hak ihlallerinde, FSEK.’te belirtilen önleme, durdurma, tespit, maddi ve manevi tazminat davalarının da açılabileceğini söyleyelim.
